ورزشی

والیبال (به انگلیسی: Volleyball) یک ورزش تیمی و ششمین ورزش محبوب^[1] و گسترده‌ترین ورزش در بعضی کشورهای جهان است^[2] که در آن بازیکنان در دو تیم شش نفره، در دو سوی توری قرار می‌گیرند و تلاش می‌کنند تا طبق قوانین بازی، توپ را از روی تور در زمین تیم مقابل فرود آورند. طول زمین والیبال 18 متر و عرض آن 9 است. هرتیم حداقل باید 3 ست (یا دست) از 5 پنج ست بازی را ببرد، تا بتواند پیروز مسابقه شود.

والیبال در سال 1895 در کشور آمریکا و توسط ویلیام مورگان ابداع شد. سپس به‌سرعت فراگیر شد به‌طوری‌که در بازی‌های المپیک تابستانی 1960 برای نخستین‌بار در برنامه بازی‌های المپیک قرار گرفت و امروزه تقریباً در تمام دنیا بازی می‌شود. این رشته تقریباً برای تمام گروه‌های سنی مناسب است و وسایل بازی شامل توپ و تور است. امروزه، بیش از 800 میلیون بازیکن والیبال در سراسر جهان وجود دارند، که 46 میلیون نفر از آن‌ها از ایالات متحده آمریکا هستند.^[3] بر اساس اطلاعات کمیته المپیک، والیبال بالاتر از فوتبال، تنیس و دیگر ورزش‌ها محبوب‌ترین ورزش بازی‌های المپیک است. والیبال قهرمانی جهان قدیمی‌ترین و مهم‌ترین رویداد والیبال پس از بازی‌های المپیک است که هر چهار سال یک‌بار با شرکت تیم‌های ملی والیبال مردان و زنان برتر دنیا در یکی از کشورهای جهان برگزار می‌شود. علاوه بر این، جام جهانی، لیگ جهانی و جام بزرگ قهرمانان جهان به‌ترتیب معتبرترین تورنمنت‌های والیبال در جهان هستند. لیگ‌های متعددی از جمله لیگ سری آ و پرو آ در کشورهای مختلف به‌وجود آمده‌اند که جزو مسابقات داخلی آن کشور محسوب می‌شوند.اصطلاح والیبال (به انگلیسی: Volleyball) از ترکیب دو بخش والی (به انگلیسی: Volley) به معنای رگبار یا شلیک به‌طور دسته‌جمعی^[4] و بال (به انگلیسی: Ball) به معنای توپ و گلوله ایجاد شده‌است.^[5] درگذشته، و در زمان ابداع والیبال توسط ویلیام جی. مورگان، او نام این بازی را مینتونت (به انگلیسی: Mintonette) نامید که حداقل اصطکاک میان اعضای دو تیم ایجاد شود. بعدها، زمانی که آلفرد اس. هالستد مشغول تماشای این ورزش بود، نام آن را به «والیبال» تغییر داد که به دلیل حرکت این بازی که همانند «رگبار توپ» در امتداد زمین و از بالای تور است، بود.^[6]

 پیشینه[ویرایش]

بازی والیبال، در اصل به نام مینتونت، در سال 1895 (میلادی) توسط ویلیام مورگان پس از گذشت چهار سال از اختراع بسکتبال، ابداع شد. مورگان فارغ‌التحصیل کالج اسپرینگفیلد ماساچوست، والیبال را با ترکیبی از بسکتبال، بیس بال، تنیس و هندبال طراحی کرد. اولین تور والیبال، که قرض گرفته‌شده از ورزش تنیس بود، فقط کمتر از 1 متر (3 فوت) ارتفاع داشت.^[3] در 7 ژوئیه 1896 (میلادی)، اولین بازی رقابتی والیبال انجام شد.^[7] کارگران انجمن مسیحیان مردان جوان (YMCA)، بازی را از هولیوک، ماساچوست به مدارس میسیونری آمریکا در آسیا بردند. والیبال به سرعت در آسیا به ورزش بسیار محبوب تبدیل شد و به‌عنوان ورزشی از بازی‌های شرقی در اوایل سال 1913 (میلادی) تبدیل شد. والیبال هم‌چنین در روسیه نیز محبوب شد. هنگامی که رقابت‌های بین‌المللی به‌طور منظم در سال 1950 (میلادی) آغاز شد، روسیه تیم برجسته‌ای از این رقابت‌ها بود. در طول جنگ جهانی اول، نیروهای ایالات متحده، والیبال را به اروپا معرفی کردند.^[7]

در سال 1916، انجمن مسیحیان مردان جوان که دانش‌آموزان کالج اسپرینگفیلد ماساچوست بودند، موفق به القای انجمن ورزشی قدرتمندی در دانشگاه شدند که به انتشار قوانین و مجموعه‌ای از مقالات مرتبط با والیبال می‌پرداخت، و کمک قابل توجهی به رشد سریع والیبال در میان دانشجویان جوان دانشگاه می‌کرد. در سال 1918، تعداد بازیکنان هر تیم از نه نفر به شش نفر محدود شد، و هم‌چنین در سال 1922، تعداد مجاز برای بازی با توپ در طرف به حداکثر سه عدد تغییر کرد.^[7][8] در طول سال‌های بعد مشخص شد که قوانین استاندارد برای مسابقات بازی مورد نیاز است، و در نتیجه در سال 1928 (میلادی) سازمان انجمن والیبال ایالات متحده (USVBA) تشکیل شد. تا اوایل 1930 (میلادی)، والیبال بیشتر یک بازی برای گذراندن اوقات فراغت و تفریح و سرگرمی بود، و فقط چند فعالیت در محدوده? رقابت‌های بین‌المللی وجود داشت. هم‌چنین قوانین مختلفی از این بازی در قسمت‌های مختلف جهان وجود داشت. با این حال، بسیاری از کشورها در مسابقات قهرمانی ملی به رقابت با یکدیگر می‌پرداختند (به‌عنوان مثال در شرق اروپا که بازی به سطح استاندارد قابل توجهی رسیده بود).^[8]

دو سال بعد از ایجاد سازمان انجمن والیبال که بعدها به والیبال آمریکا تغییر نام کرد، اولین بازی والیبال ساحلی دو نفره در جهان برگزار شد؛ که باعث به وجود آمدن انجمن والیبال ساحلی در سال 1965 (میلادی) در کالیفرنیا شد. قبل از آن، در سال 1947 (میلادی) فدراسیون بین‌المللی والیبال یا به اختصار اف‌آی‌وی‌بی (FIVB) تأسیس شد. بازیکنان حرفه‌ای نیز تحت نظارت والیبال حرفه‌ای آمریکا (AVP) در سال 1983 (میلادی) درآمدند. در طول بازی‌های المپیک تابستانی 1984، ورزشکاران مرد و زن آمریکایی مدال طلا و نقره مسابقات والیبال داخل سالنی را کسب کردند. سپس در سال 1996 (میلادی)، والیبال ساحلی دو نفره رسماً وارد بازی‌های المپیک شد.^[3][7]

 دگرگونی‌ها[ویرایش]

در آغاز برای بازی والیبال قوانین خاصی تدوین نشده بود، هر فرد و در هر کشوری به میل خود و به طریق مختلف با توپ بازی می‌کرد. رفته‌رفته والیبال در مناطق و نواحی مختلف جهان گسترش می‌یافت. کم‌کم قوانینی برای این بازی وضع شد و روش‌ها و حرکات تکنیکی جایگزین حرکات قبلی گردید. در سال 1900 پذیرفته شد که امتیازات هر ست بازی 21 پوئن (امتیاز) باشد. در سال 1912 سیستم چرخش به تصویب رسید. در سال 1917 پذیرفته شد که هر ست بازی 15 امتیاز باشد. در سال 1918 تعداد بازیکنان هر طرف زمین 6 نفر پیشنهاد شد، که مورد قبول عامه قرار گرفت. در سال 1921 موافقت شد که هر تیم با حداکثر سه ضربه توپ را به طرف دیگر بفرستد. در سال 1923 اندازه زمین بازی 9×18 متر تعیین شد.

به مرور در سال‌های بعد، قوانین فراوانی برای این بازی وضع شد و در بسیاری از قوانین قبلی نیز تغییراتی حاصل گشت. هم‌اکنون نیز هر چهار سال یک بار در کنگره جهانی والیبال تغییراتی در قوانین بازی به تصویب می‌رسد. از ابتدای سال 1999 قوانین والیبال تغییرات گسترده‌ای کرد و قوانینی مانند تغییر روش امتیازگیری به رالی و سقف امتیاز 25 برای ستهای اول، دوم، سوم و چهارم و امتیاز 15 برای ست پنجم را به جای سقف امتیاز 15 وضع کرد.^[9] در سال 1998 قانونی وضع شد که در امتیازهای 8 و16 به تیم‌ها وقت استراحت فنی داده می‌شود. از دیگر قوانین تغییر کرده والیبال می‌توان به افزودن بازیکن آزاد اشاره کرد، و از تازه‌ترین قانون والیبال استفاده از دوربین برای خط است؛ و بعد از آن قانون برخورد بدن با هر نقطه از تور خطاست.

 پذیرش والیبال از سوی دیگر کشورها[ویرایش]

اولین کشور خارجی که والیبال را پذیرفت، کشور کانادا و به سال 1900 بود. اساساً نهضت Y.M.C.A (سازمان جوانان مسیحی) در معرفی این ورزش به دیگر کشورهای جهان و گسترش آن، سهم فراوانی دارد. بازی والیبال در پایان سال 1900 به صربستان و در سال‌های 1905 به کوبا، 1909 به پورتوریکو، 1910 به فیلیپین، 1912 به اورگوئه، 1913 به چین و 1917 به ژاپن و به تدریج از سال 1914 به بعد توسط سربازان آمریکایی و مستشاران و اشخاص دیگر به کشورهای اروپایی از قبیل فرانسه، چکسلواکی، لهستان، شوروی، بلغارستان معرفی شد و گسترش یافت.

پذیرش این ورزش در اروپا در ابتدا کند بود. فرانسه، چکسلواکی و لهستان سه کشوری بودند که قبل از دیگران اقدام به تشکیل فدراسیون ملی والیبال در کشور خود نمودند. شوروی که در سال 1923 اقدام به تأسیس انجمن ملی والیبال نمود، برای پیشرفت و دگرگونی آن فعالیت زیادی به عمل آورد. شوروی از کشورهایی است که در پیشرفت تکنیک و تاکتیک والیبال و تنظیم قوانین در جهان سهم به سزایی دارد و همواره از قدرت‌های بزتر این ورزش بوده‌است.

کشورهای فرانسه، چکسلواکی و لهستان پس از تشکیل فدراسیون ملی مصمم شدند که با کمک کشورهای دیگر فدراسیون جهانی والیبال را تأسیس نمایند و در سال 1936 به هنگام بازی‌های المپیک در برلین برزیل در این زمینه فعالیت زیادی نمودند ولی با آغاز جنگ جهانی دوم و طغیان آن در اروپا اقدامات آنان متوقف شد. به‌طور کلی تغییرات و پیشرفت والیبال را می‌توان به سه دوره تقسیم نمود، دوره اول از سال آغاز تا سال 1918، دوره دوم از سال 1919 تا سال 1946 و دوره سوم از سال 1947 به بعد که تغییرات و پیشرفت اساسی والیبال در دوره سوم صورت پذیرفته‌است. پس از جنگ جهانی دوم، فعالیت‌های فراوان برای حرکت جدید به والیبال مجدداً آغاز شد و اولین مسابقه بین‌المللی در قاره اروپا بین تیم‌های ملی فرانسه و چکسلواکی در پاریس برگزار گردید؛ و در آوریل 1947 کنگره‌ای با شرکت نمایندگان چهارده کشور از سراسر جهان در پاریس برگزار و موافقت شد که فدراسیون بین‌المللی والیبال (F.I.V.B) در پاریس تشکیل شود و پل لیبود فرانسوی به عنوان اولین رئیس انتخاب شود.

امروزه این فدراسیون حدود 217 کشور عضو دارد (سال 2007) و بیش از 250 میلیون نفر از مردم جهان والیبال بازی می‌کنند. اولین رئیس فدراسیون جهانی والیبال پل لیبود تا سال 1984 (یعنی 37 سال) ریاست را برعهده داشت. پس از تأسیس فدراسیون جهانی والیبال، کمیته‌های مختلفی در داخل آن به وجود آمد و برنامه مسابقات رسمی جهانی تنظیم و آغاز شد. در سال 1949 اولین دوره مسابقات جهانی والیبال برای مردان در پراگ و در سال 1952 دومین دوره مسابقات جهانی مردان و اولین دوره مسابقات جهانی زنان در مسکو برگزار شد. برنامه این مسابقات به‌طور منظم هر چهار سال یک بار تاکنون در کشورهای مختلف انجام شده‌است. در قهرمانی جهان 2014 لهستان نیز بعد از جام جهانی فوتبال دومین تورنمنت پربازدید ورزش جهان قلمداد شد.

در سال 1964 مسابقات والیبال مردان و زنان به برنامه بازی‌های المپیک 1964 توکیو اضافه شد. علاوه بر مسابقات قهرمانی جهان و المپیک، مسابقات والیبال مردان و زنان در سراسر جهان با عنوان‌های جام جهانی، لیگ جهانی، قهرمانی اروپا، پان آمریکن، قهرمانی آسیا، بازی‌های آسیایی، والیبال ساحلی، یونیور سیاد، قهرمانی آفریقا، ارتش‌های جهان، گراندپری زنان، راه‌آهن‌های جهان، قهرمانی ناشنوایان، قهرمانی معلولین، پارالمپیک معلولین، قهرمانی کشورهای عربی، چهار تیم برتر، جایزه بزرگ، ستاره‌ها و تورنمنت‌های جهانی و دوستانه و غیره در گروه‌های سنی نوجوانان، جوانان و بزرگسالان به‌طور منظم انجام می‌شود. در تاریخچه والیبال جهان باید کشور ژاپن را به عنوان دگرگون‌کننده تکنیکها، تاکتیکها و آمادگی جسمانی در والیبال معرفی نمود (دگرگون‌کننده در سرویس، ساعد، انواع پاسها، توپ‌گیری و انواع آبشارهای سرعتی با پاس‌های کوتاه الف و ب و ترکیبی و به ویژه بدنسازی).